Oświetlenie awaryjne znajdziemy w budynkach użyteczności publicznej, w halach produkcyjnych, na widowniach sal widowiskowych i wielu innych newralgicznych lokalizacjach. Jest ono tak wszechobecne, że często zapominamy, że w ogóle znajduje się w naszym pobliżu – aż do momentu, w którym jest naprawdę potrzebne.
Ciężko wyobrazić sobie naszą obecną rzeczywistość pozbawioną oświetlenia elektrycznego. Dzięki niemu możemy prowadzić aktywny tryb życia i pracować, nie oglądając się na to, czy za oknem świeci jeszcze słońce, czy zapadł już zmierzch. Jednak awarie prądu i oświetlenia mogą zdarzyć się w najmniej oczekiwanych momentach, nawet wtedy, kiedy od jego funkcjonowania może zależeć ludzkie życie lub przeprowadzenie skomplikowanych procesów technologicznych i operacji. Dlatego właśnie w miejscach, gdzie jest to niezbędne i nakazane prawem, musi znajdować się oświetlenie awaryjne.
Oświetlenie ewakuacyjne a awaryjne
Oświetlenie awaryjne obejmuje kilku odmian oświetlenia. Zostało ono zaprojektowane w taki sposób, aby zwiększyć bezpieczeństwo ludzi biorących udział w potencjalnie niebezpiecznym, trwającym w danej chwili procesie. Jest pomyślane również jako „pomoc” dla osób znajdujących się w potencjalnie niebezpiecznej, nieoczekiwanej sytuacji. Umożliwia także właściwe zakończenia działań w sposób bezpieczny dla ludzi przebywających w danym miejscu. Oświetlenie awaryjne stosowane jest podczas zaniku zasilania opraw do oświetlenia podstawowego. Dlatego też oprawy przeznaczone do oświetlenia awaryjnego powinny być zasilane ze źródła niezależnego od źródła zasilania podstawowego oświetlenia.
Jaka jest różnica między oświetleniem ewakuacyjnym a awaryjnym? Przeznaczeniem oświetlenia ewakuacyjnego (będącego częścią oświetlenia awaryjnego) jest oświetlenie drogi dla szybkiego i bezpiecznego wyjścia z budynku w czasie awarii oświetlenia podstawowego. Ogólna różnica polega także na tym, że oświetlenie awaryjne powinno działać jedną godzinę, natomiast oświetlenie ewakuacyjne – dwie godziny. Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne powinno uruchamiać się nie tylko w przypadku całkowitego uszkodzenia zasilania podstawowego, ale również w przypadku lokalnego uszkodzenia obwodu zasilającego.
Kiedy oświetlenie awaryjne jest wymagane
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, mówi o tym, gdzie stosować oświetlenie awaryjne. Należy je bezwzględnie zamontować w budynkach, w których chwilowa awaria zasilania może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, poważne zagrożenie środowiska lub znaczne straty materialne. Są to np. urzędy, szpitale, centra handlowe, sale koncertowe, laboratoria. W takich przypadkach wymagany jest montaż przynajmniej dwóch niezależnych źródeł energii elektrycznej oraz instalacja w budynku oświetlenia zapasowego lub ewakuacyjnego.
Gdzie zamontować oświetlenie awaryjne
Planowanie instalacji oświetlenia awaryjnego wymaga od nas zachowania pewnych istotnych zasad. Musimy koniecznie pamiętać o tym, że oświetlenie awaryjne musi znaleźć się w następujących miejscach:
- w łazienkach, ubikacjach i większych magazynkach, salach i innych pomieszczeniach, które nie posiadają okien;
- we wszystkich miejscach stanowiących dla ewakuowanych osób potencjalne zagrożenie;
- wszystkie drogi ewakuacyjne w budynku – w tym korytarze, klatki schodowe i korytarze – muszą być oświetlone światłami awaryjnymi, aby każdy, kto ma sprawny wzrok, mógł zobaczyć drogę, która poprowadzi go do wyjścia na zewnątrz;
- w pobliżu każdej zmiany poziomu i kierunku ruchu, przy rozwidleniach i schodach;
- przy punktach pierwszej pomocy;
- przy urządzeniach przeciwpożarowych i przyciskach uruchomiających alarm;
- w pobliżu każdych drzwi wyjściowych;
- w kabinach wind;
- na parkingach zadaszonych;
- wprzebieralniach i szatniach oraz w pomieszczeniach przeznaczonych do użytku dla osób niepełnosprawnych;
Oświetlenie awaryjne musi być odpowiednio rozmieszczone, aby zapobiec nadmiernie jasnym i ciemnym punktom. Czasami można uwzględnić obszary z dużymi oknami, które dostarczają wysoki poziom naturalnego światła. Należy pamiętać o tym, żeby oświetlenie awaryjne było odpowiednio wycelowane, i żeby znajdowało się co najmniej 2 metry nad podłogą, w pobliżu drzwi ewakuacyjnych. Żarówki, które są skierowane w stronę sufitu lub ściany, nie spełniają wymogów zawartych w przepisach, nawet jeśli są zainstalowane w odpowiednich miejscach.
Oświetlenie awaryjne – przepisy
Wiemy już, co obejmuje oświetlenie awaryjne, gdzie je stosować oraz gdzie montować oświetlenie awaryjne. Teraz porozmawiajmy chwilę o przepisach. Instalacje oświetlenia awaryjnego mają bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo ludzi w różnej maści obiektach, co powoduje, że ich parametry techniczne, a przede wszystkim niezawodność, obwarowane są wieloma powiązanymi ze sobą normami.
Dotyczy to zarówno przepisów określających ich własności funkcjonalne, jak i parametry oświetleniowe oraz elektryczne. W Polsce aktualnie najważniejszą normą dotyczącą oświetlenia awaryjnego jest PN-EN 1838:2005 „Zastosowanie oświetlenia – oświetlenie awaryjne”. Norma ta jest tłumaczeniem normy EN 1838, która obowiązuje we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. Szczegółowe informacje w tym temacie znajdziecie pod tym linkiem:
Oprawy awaryjne
Oprawy natynkowe, podtynkowe, ścienne, kierunkowe ścienne i sufitowe, kierunkowe zawieszane, kierunkowe wbudowywane, znaki ewakuacyjne i piktogramy – tak szeroki wybór w swojej bogatej ofercie posiadają obecnie firmy zajmujące się sprzedażą opraw awaryjnych. Urządzenia tego typu zostały stworzone w taki sposób, aby działy prawidłowo zarówno przy zasilaniu podstawowym, jak i w trybie awaryjnym, czyli wtedy, kiedy „nie ma prądu”. Podświetlanie znaków, które obrazują kierunek ewakuacji, lokalizację ekwipunku pierwszej pomocy lub sprzętu gaśniczego może naprawdę uratować życie osobom, które znajdują się w niebezpiecznej dla ich zdrowia sytuacji.
Ostatnio popularne są produkty wykorzystujące technologię ledową. Żarówki wykonane w tej technologii są tanie w eksploatacji, wydajne i działają przez długi czas. Pamiętać jednak musimy, że gdy będziemy wybierać rodzaju oświetlenia awaryjnego – które użyjemy później np. w szkołach, w zakładach pracy czy w domach kultury – to powinniśmy zwrócić uwagę, czy posiada ono specjalistyczne certyfikaty potwierdzające ich jakość i przydatność.
W przypadku gdy oprawy awaryjne zostaną uruchomione w trybie awaryjnym, powinny dostarczać wówczas co najmniej 50% poziomu deklarowanych przez producenta danych fotometrycznych w czasie 5 sekund po awarii zasilania podstawowego i pełne znamionowe wartości fotometryczne po 60 sekundach. Powinny też utrzymywać te wartości nieprzerwanie do końca znamionowego czasu pracy awaryjnej.
Oprawy awaryjne, które przeznaczone są do oświetlenia stref wysokiego ryzyka, powinny zapewniać dokładnie 100% zadeklarowanych danych fotometrycznych w czasie 0,5 s po awarii zasilania podstawowego i również utrzymywać je w sposób nieprzerwany i kontrolowany do końca znamionowego czasu pracy awaryjnej.